Έφτασε η ώρα μηδέν για την Κύπρο

ΠΟΛΙΤΙΚΗ


Το Κυπριακό βρίσκεται στην κρισιμότερη φάση του μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Αν αποτύχουν ξανά οι συνομιλίες, η επόμενη προσπάθεια –εάν και όταν αυτή έρθει– θα γίνει με τελείως διαφορετικά δεδομένα, καθώς η γενιά που έχει αναμνήσεις και συναισθηματική σύνδεση με τα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου γερνά και πεθαίνει, ενώ ο τουρκικός εποικισμός αλλοιώνει τις πληθυσμιακές αναλογίες στον τόπο.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί, ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι Μουν και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης στο Μοντ Πελεράν, Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016. [FABRICE COFFRINI / POOL / AFP]

Κείμενο Κατερίνα Ηλιάδη (*)

Από τον Απρίλη του 2004 και την απόρριψη του σχεδίου Ανάν από την ελληνοκυπριακή κοινότητα, χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα χρόνια και να αλλάξει ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, για να επανεκκινήσει η διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού. Ο ηγέτης των “απορριπτικών” Τάσσος Παπαδόπουλος, παρά το 76% που έλαβε το OXI που υποστήριξε, δεν κατάφερε να περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2008 και ηττήθηκε από τον τότε γενικό γραμματέα του αριστερού ΑΚΕΛ, Δημήτρη Χριστόφια. Ηττημένος σε εκείνες τις εκλογές ήταν και ο ηγέτης του δεξιούΔημοκρατικού ΣυναγερμούΗ ιστοσελίδα του κόμματος (ΔΗΣΥ), σημερινός πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, που είχε στηρίξει με σθένος το Σχέδιο Ανάν και είχε λαβώσει το κόμμα του (είχαν αποχωρήσει και διαγραφεί μεγαλοστελέχη του ΔΗΣΥ).

Ο λαός ψήφισε λύση

Η τότε ήττα Παπαδόπουλου, με αντιπάλους δύο υποστηρικτές της λύσης του Κυπριακού στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, οι οποίοι στήριξαν τον προεκλογικό τους αγώνα στην υπόσχεση για επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, ερμηνεύθηκε από τη διεθνή κοινότητα ως επιθυμία των Ελληνοκυπρίων για λύση και άρα η εκλογή Χριστόφια –την ώρα μάλιστα που ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας ήταν ο αριστερός σύντροφός του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ– δημιουργούσε μια καλή συγκυρία για ξεπάγωμα της διαδικασίας επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, όπως και έγινε.

Ο Δημήτρης Χριστόφιας ανακηρύσσεται νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας στο κατάμεστο στάδιο «Ελευθερία» στη Λευκωσία, όπου συγκεντρώθηκαν χιλιάδες υποστηρικτές του νέου Προέδρου, 24 Φεβρουαρίου 2008. [STEFANOS KOURATZIS / AFP]

Αμέσως μετά την εκλογή Χριστόφια το 2008 άνοιξε το οδόφραγμα της οδού Λήδρας"Επεσε χθες το τείχος της οδού Λήδρας", Το Βήμα, ενός ιστορικού δρόμου στην καρδιά της εντός των τειχών Λευκωσίας. Ακόμα, οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων διόρισαν μέλη των ομάδων εργασίας και τεχνικών επιτροπών για το Κυπριακό και ξεκίνησαν τις διαπραγματεύσεις. Ο τότε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε τη στήριξη του Νίκου Αναστασιάδη στο Κυπριακό, ενώ το ΑΚΕΛΗ ιστοσελίδα του κόμματοςσυγκυβερνούσε με το Δημοκρατικό ΚόμμαΔημοκρατικό Κόμμα-ΔΗΚΟ του Τάσσου Παπαδόπουλου (τότε πρόεδρος ήταν ο Μάριος Καρογιάν) και το Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚΚίνημα Σοσιαλδημοκρατών-ΕΔΕΚ, με τότε πρόεδρο τον Γιαννάκη Ομήρου. Οι συνομιλίες Χριστόφια-Ταλάτ έφεραν γρήγορα καρπούς και οι δύο ηγέτες είχαν καταλήξει σε μια σειρά από σοβαρές συγκλίσεις.

Με το κόψιμο της κορδέλας από τον δήμαρχο του κατεχόμενου τμήματος της Λευκωσίας Τζεμάλ Μπολουτογλουλαρί και τον Επίτροπο Προεδρίας Γιώργο Ιακώβου, μπαλόνια ελευθερώθηκαν στον ουρανό για να γιορτάσουν τη διάνοιξη της οδού Λήδρας από και προς τα κατεχόμενα, ύστερα από 45 σχεδόν χρόνια, στέλλοντας ταυτόχρονα μήνυμα για λύση του Κυπριακού, 3 Απριλίου 2008. [ALEX MITA / AFP]

Στην κατεχόμενη πλευρά της οδού Λήδρας, πανηγυρισμοί για το άνοιγμα του περάσματος Lokmaci, 3 Απριλίου 2008. [BIROL BEBEK / AFP]

Οι ελπίδες του 2010 και η διάψευση

Το έτος 2010 μπήκε με τον ΓΓ του ΟΗΕ να ετοιμάζεται να επισκεφθεί την Κύπρο για να ανακοινώσει σημαντική πρόοδο στο Κυπριακό. Εντωμεταξύ η τουρκοκυπριακή κοινότητα ετοιμαζόταν για εκλογές και ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ πίεζε για καταγραφή «σε μια κόλλα χαρτί» των συγκλίσεων για να τις κερδίσει, ενώ οι εταίροι του ΑΚΕΛ στην κυβέρνηση, ΕΔΕΚ και ΔΗΚΟ, έδιναν τη μάχη τους για να συγκρατήσουν τον πρόεδρο Χριστόφια από το να προχωρήσει σε συμφωνία. Τελικά, ο ΓΓ του ΟΗΕ ήρθε στην Κύπρο τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου και έδωσεσυνέντευξη Τύπου“Cyprus peace talks: UN chief urges courage”, BBC News έχοντας δεξιά κι αριστερά τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. Ελάχιστες ημέρες μετά, η ΕΔΕΚ αποχωρούσε από την κυβέρνηση λόγω σοβαρών διαφωνιών στο Κυπριακό.

Κοινή συνέντευξη Τύπου του Προέδρου της Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια, του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, Μπαν Κι Μουν, και του Τουρκοκύπριου ηγέτη, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, Λευκωσία, 1 Φεβρουαρίου 2010. [PIO/AFP]

Ο Χριστόφιας έκανε το χατίρι στον τότε πρόεδρο του ΔΗΚΟ, Μάριο Καρογιάν, ο οποίος πιεζόταν εσωκομματικά από τον υιό του Τάσσου Παπαδόπουλου, Νικόλα, και δεν δέχτηκε να καταγραφούν οι συγκλίσεις του με τον Ταλάτ, ο οποίος τελικά έχασε τις εκλογές από τον δεξιό Ντερβίς Έρογλου, που στο Κυπριακό ακολουθούσε τη γραμμή Ντενκτάς. Ο δε τότε πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Νίκος Αναστασιάδης, που μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή στήριζε τις προσπάθειες του Δημήτρη Χριστόφια στο Κυπριακό, έκανε τη μεγάλη στροφή, άρχισε να αλλάζει φρασεολογία στο δημόσιο λόγο του και έβαλε πλώρη για τις προεδρικές του 2013. Οι προσπάθειες για εποικοδομητικές συνομιλίες μεταξύ Χριστόφια-Έρογλου ήταν από την αρχή καταδικασμένες σε αποτυχία.

Η οικονομική κρίση επισκιάζει το Κυπριακό

Το 2011 ήταν μια πολύ σημαντική χρονιά για την Κύπρο. Η οικονομική κρίση είχε αρχίσει να επηρεάζει πολλούς τομείς στο νησί, ενώ η μεγάλη έκρηξηEvangelos Florakis Naval Base explosion των 98 εμπορευματοκιβωτίων με πυρίτιδα –φορτίο του πλοίου Monchegorsk που είχε κατασχεθεί γιατί έσπαζε το εμπάργκο όπλων που κατέληγαν σε εξτρεμιστικές οργανώσεις της Συρίας και του Ιράν, και είχε παραμείνει για 2,5 χρόνια κάτω από τον καυτό κυπριακό ήλιο– στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί έδωσε τη χαριστική βολή στην κυπριακή οικονομία.

​Δεκατρείς νεκροί και πολλοί τραυματίες ήταν ο απολογισμός της μεγάλης έκρηξης που σημειώθηκε στη Ναυτική Βάση στο Μαρί τον Ιούλιο του 2011. Η βάση και ο διπλανός ηλεκτροπαραγωγός σταθμός της ΑΗΚ υπέστησαν τεράστιες ζημιές.

Η φονική έκρηξη στο Μαρί με 13 νεκρούς αποδόμησε την πολιτική αλλά και τον ίδιο τον Χριστόφια, αφού βγήκε στη φόρα ότι ο λόγος για τον οποίον ουδείς τόλμησε να διαχειριστεί με σοβαρότητα το θέμα ήταν ηδέσμευση“Κύπρος: Καταπέλτης κατά Χριστόφια το πόρισμα για τη φονική έκρηξη στο Μαρί”, enet.gr του αριστερού προέδρου προς τον Άσαντ της Συρίας να του επιστρέψει τα εμπορευματοκιβώτια (ή στο Ιράν) μόλις οι πολιτικές συνθήκες το επέτρεπαν. Αμέσως μετά την τραγωδία στο Μαρί, αποχώρησε από την κυβέρνηση το Δημοκρατικό Κόμμα, ενώ ο Πρόεδρος Χριστόφιας βαλλόταν από παντού και πιεζόταν αφόρητα να παραιτηθεί. Στην προσπάθειά του να αλλάξει την πολιτική ατζέντα, αποφάσισε να δώσει ώθηση στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου. Παρά τις πιέσεις από τη διεθνή κοινότητα και τις απειλές της Τουρκίας να μην το κάνει, η Noble τελικά ξεκίνησε τις γεωτρήσεις στο Οικόπεδο 12Οικόπεδο 12 της κυπριακής ΑΟΖ τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011. Κάπως έτσι μπήκε στη ζωή των Κυπρίων το φυσικό αέριο και προστέθηκε στο Κυπριακό η παράμετρος «κυπριακοί υδρογονάνθρακες».

Η εικόνα του Δημήτρη Χριστόφια δέχθηκε ακόμα ένα ισχυρό πλήγμα το καλοκαίρι του 2012, όταν έχοντας μια οικονομία υπό κατάρρευση αναγκάστηκε να προσφύγει “Η Κύπρος προσέφυγε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης”, tovima.grστον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Κι ενώ τα πράγματα στην οικονομία χειροτέρευαν –τα του Κυπριακού είχαν ουσιαστικά παγώσει– ο πρόεδρος Χριστόφιας δεν μπορούσε να πάει κόντρα στην αριστερή του ιδεολογία, γι’ αυτό και καθυστερούσε την υπογραφή του Μνημονίου μέχρι να ολοκληρωθεί η θητεία του, όπως ομολόγησε σε τηλεοπτική του εμφάνιση ο τότε Κεντρικός Τραπεζίτης Πανίκος Δημητριάδης.

Ο Αναστασιάδης στην εξουσία

Τον Φεβρουάριο του 2013 εξελέγη πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Νίκος ΑναστασιάδηςΝίκος Αναστασιάδης, με τις ψήφους του ΔΗΚΟ του Μάριου Καρογιάν, ο οποίος συνέχιζε να δέχεται εσωκομματικές επιθέσεις από τον υιό του Τάσσου Παπαδόπουλου, Νικόλα, που είχε ήδη στήσει τη δική του ομάδα στελεχών. Με την εκλογή του ο Αναστασιάδης επικεντρώθηκε στην αναστήλωση της κυπριακής οικονομίας –είχε καταρρεύσει η Λαϊκή Τράπεζα, είχαν κουρευτεί οι μέτοχοι και καταθέτες της Τράπεζας Κύπρου η οποία επίσης κινδύνευε με κατάρρευση, και η χώρα μπήκε σε Μνημόνιο.

Πανηγυρισμοί με ελληνικές σημαίες για την εκλογή του Νίκου Αναστασιάδη στην προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, 24 Φεβρουαρίου 2013. [PATRICK BAZ / AFP]

Δειλά δειλά είχαν αρχίσει οι κινήσεις του διεθνούς παράγοντα για επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό, ενώ ο πρόεδρος Αναστασιάδης έδειχνε να μην βιάζεται –προηγείτο η οικονομία, να συγκρατηθεί το κλείσιμο των επιχειρήσεων, η φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης, η ραγδαία αύξηση της ανεργίας. Οι κακές γλώσσες λένε ότι καθυστερούσε τις συνομιλίες κάνοντας το χατίρι του Καρογιάν, ο οποίος είχε εσωκομματικές εκλογές αρχές του Δεκέμβρη και η όποια κινητικότητα στο Κυπριακό δεν θα βοηθούσε στην επανεκλογή του στην προεδρία του ΔΗΚΟ.

Τον Σεπτέμβρη του 2013 όλη η Κύπρος παρακολουθούσε με δέος το άναμμα της φλόγας“Έφθασε η ώρα για το άναμμα της φλόγας στην «Αφροδίτη»”, philenews.com του φυσικού αερίου του κοιτάσματος «Αφροδίτη» του κυπριακού μπλοκ 12, ενώ το τουρκικό πλοίο Μπαρμπαρός έκοβε βόλτες στην κυπριακή ΑΟΖ.

Πρώτες φωτογραφίες από την έναρξη της παραγωγικής δοκιμής DST στη γεώτρηση και την καύση του παραγόμενου φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη, 11 Σεπτεμβρίου 2013.

Ο πρόεδρος Αναστασιάδης ζητούσε μια ισχυρή δήλωση/συμφωνία των δύο ηγετών για επανέναρξη των συνομιλιών. Το Δεκέμβριο του 2013 ο Μάριος Καρογιάν έχασε την προεδρία του ΔΗΚΟ από τον Νικόλα Παπαδόπουλο και τον Φεβρουάριο του 2014 οι Αναστασιάδης-Έρογλου συμφώνησαν σε ένα κοινό ανακοινωθέν, το οποίο σηματοδοτούσε την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Ελάχιστες μέρες μετά, το Δημοκρατικό Κόμμα του Νικόλα Παπαδόπουλου πλέον, λάμβανε την απόφαση για αποχώρηση από την κυβέρνηση Αναστασιάδη.

Τον επόμενο χρόνο, τον Απρίλιο του 2015, ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας εκλέγεται ο Μουσταφά ΑκιντζίΒικιπαίδεια, ένθερμος υποστηρικτής“Is Mustafa Akinci the best hope yet for a solution to the Cyprus problem?”, theguardian.com της λύσης στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, ο οποίος, όταν ήταν δήμαρχος της κατεχόμενης Λευκωσίας τα δύσκολα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, είχε συνεργαστεί με τον τότε δήμαρχο Λευκωσίας Λέλλο Δημητριάδη για το αποχετευτικό της πρωτεύουσας. Οι ελπίδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων υποστηρικτών μιας λύσης που λάμβανε υπόψη τα δεδομένα και τις πραγματικότητες που έφερε η πάροδος τεσσάρων δεκαετιών κατοχής της μισής Κύπρου από την Τουρκία αναζωπυρώθηκαν, και πλέον η διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού μπήκε στις ράγες. Οδηγοί ήταν δύο ηγέτες που ήθελαν πραγματικά να επανενώσουν την Κύπρο και υποστηρικτές ο δεξιός ΔΗΣΥ και το αριστερό ΑΚΕΛ, που στέκεται μέχρι σήμερα δίπλα στον πρόεδρο Αναστασιάδη, στηρίζοντας ενεργά τις προσπάθειες του.

Το Εδαφικό πάει Ελβετία

Η ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας (την άνοιξη του 2016 η Κύπρος βγήκε από το Μνημόνιο) έδωσε στον πρόεδρο Αναστασιάδη την άνεση χρόνου και την αυτοπεποίθηση να χειριστεί με τόλμη το Κυπριακό, με αποτέλεσμα να σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στα τέσσερα κεφάλαια του προβλήματος (Οικονομία, ΕΕ, Διακυβέρνηση/Διαμοιρασμός Εξουσιών, Περιουσιακό) και οι συνομιλίες για το πολύ σημαντικό κεφάλαιο του Εδαφικού να μετακομίσουν στο Μοντ Πελεράν της Ελβετίας προς αποφυγή διαρροών στον Τύπο όταν θα γινόταν η συζήτηση για χάρτες και επιστροφή χωριών. Η Ελβετία θα αποτελούσε το προτελευταίο στάδιο της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού, αφού μια συμφωνία στο Εδαφικό θα γεφύρωνε τις τελευταίες διαφορές στο Περιουσιακό, ενώ το κλείσιμο του Περιουσιακού θα μείωνε το κόστος της λύσης (όσο αυξάνεται η επιστροφή περιουσιών στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, τόσο μειώνεται το ύψος των αποζημιώσεων).

Η συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών ήταν να συμφωνηθούν τα τρία κύρια κριτήρια του Εδαφικού (ποσοστό εδαφών των δύο πολιτειών, ποσοστό των Ελληνοκυπρίων που θα είχαν δικαίωμα επιστροφής υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, μήκος ακτογραμμών για κάθε πολιτεία) και στη συνέχεια αυτό να αποτυπωθεί σε χάρτες, ενώ ταυτόχρονα η ελληνοκυπριακή πλευρά να δώσει ημερομηνία για σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης κατά την οποία θα συζητηθεί το κεφάλαιο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων, που αφορά στις τρεις Εγγυήτριες Δυνάμεις της Κυπριακής Δημοκρατίας (Ελλάδα, Τουρκία, Μεγάλη Βρετανία). Το είδος της διάσκεψης δεν έχει συμφωνηθεί και είναι ένα από τα αγκάθια των συνομιλιών, καθώς η ελληνοκυπριακή πλευρά θέλει να είναι πολυμερής –προκειμένου να είναι παρούσα και η Κυπριακή Δημοκρατία και χώρες-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και της ΕΕ– ενώ η τουρκική πλευρά επιθυμεί να είναι πενταμερής για να είναι παρούσες μόνο οι δύο κοινότητες και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις.

Ο Ταγίπ Ερντογάν πάντως, εδώ και μήνες μιλούσε για ανοικτό παράθυρο ευκαιρίας επίλυσης του Κυπριακού που κλείνει στο τέλος του 2016. Είχε, μάλιστα, διαρρεύσει και μια συνεννόηση μεταξύ Ερντογάν και Ακιντζί: να μην δοθεί η λεγόμενη υπηκοότητα μέχρι το τέλος του 2016 σε χιλιάδες Τούρκους εποίκους στα κατεχόμενα, που ήταν έτοιμοι να την πάρουν, για να μην αντιδράσει η ελληνοκυπριακή πλευρά και δημιουργηθεί εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις.

Πολύ κοντά στον συμβιβασμό
Κατά την πρώτη μετάβαση των δύο ηγετών και των διαπραγματευτικών τους ομάδων, καθώς και του ειδικού συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρτ Άιντα, στο Μοντ Πελεράν στις 7-11 Νοεμβρίου, υπήρξαν σφοδρές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Τη στιγμή που ήταν έτοιμη να καταρρεύσει η διαδικασία, η τουρκοκυπριακή πλευρά έδωσε πρόταση που ήταν κοντά στις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς, την οποία μεταβίβασε προφορικά ο Ακιντζί στον Αναστασιάδη. Ο Κύπριος πρόεδρος, για την οποίο ήταν ευχάριστη έκπληξη η κίνηση του Τουρκοκύπριου ηγέτη, ζήτησε διακοπή των συνομιλιών για μία εβδομάδα, ώστε να μπορέσει να ενημερώσει τα κοινοβουλευτικά κόμματα όπως τους είχε υποσχεθεί, και να συντονιστεί με την Ελλάδα.

Οι συνομιλίες στο ελβετικό θέρετρο, 7 Νοεμβρίου 2016. [FABRICE COFFRINI / POOL / AFP]

Ο Ακιντζί, μέσω του εκπροσώπου του, δήλωσε ότι κατανοεί το αίτημα του Αναστασιάδη, με τον οποίο όπως είπε «θα προχωρήσουμε σε έναν συνεταιρισμό στο μέλλον και θα τον δημιουργήσουμε με πολιτική βούληση». Η συμφωνία ήταν ότι θα συνεχίζονταν οι συνομιλίες από το σημείο που έμειναν, με το ίδιο σχήμα (format) και τους ίδιους στόχους. Τα Ηνωμένα Έθνη στη δική τους ανακοίνωση ανέφεραν ότι είχε σημειωθεί σημαντική πρόοδος κατά τις διαπραγματεύσεις στο Μοντ Πελεράν και ότι «με αίτημα του Ελληνοκύπριου ηγέτη κ. Αναστασιάδη αποφασίστηκε από τους δυο ηγέτες να υπάρξει μια διακοπή και επανασύγκληση την Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2016 για συνέχιση των διαβουλεύσεων από το Μοντ Πελεράν».

Τσίπρας και Κοτζιάς αποσυντονίζουν τις συνομιλίες

Την Τετάρτη και την Πέμπτη μεταξύ Μοντ Πελεράν Ι και Μοντ Πελεράν ΙΙ, ο Κύπριος πρόεδρος μετέβη στην Αθήνα για διαβουλεύσεις με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα. Στις δηλώσεις που ακολούθησαν τη συνάντησή τους (παρόντες ήταν και οι ΥΠΕΞ των δύο χωρών καθώς και ο Κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος), ο Έλληνας πρωθυπουργός δήλωσε ότι η Ελλάδα εμπλέκεται και θα εμπλακεί ενεργά στο διεθνές ζήτημα της Ασφάλειας. «Να είμαι σαφής ότι το ζήτημα αυτό μπορεί να διευθετηθεί σε πολυμερές πλαίσιο, μόνο στη βάση συμφωνίας για την κατάργηση του αναχρονιστικού συστήματος των εγγυήσεων και για την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί», ανέφερε κατά λέξη ο Αλέξης Τσίπρας ενώπιον του Νίκου Αναστασιάδη.

Να σημειωθεί ότι στους διπλωματικούς κύκλους και τα δημοσιογραφικά γραφεία είναι γνωστόν ότι από το καλοκαίρι, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, γίνεται επεξεργασία από την ελληνική πλευρά διαφόρων σεναρίων για το θέμα, εκ των οποίων μερικά περιλαμβάνουν κάποιας μορφής Εγγυήσεις με ημερομηνία λήξης. Την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου, Τσίπρας και Ερντογάν μίλησαν στο τηλέφωνο. Ο Έλληνας πρωθυπουργός προσπάθησε να κλείσει συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο, κατά την οποία θα γινόταν προδιαβούλευση για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις, χωρίς όμως επιτυχία.

Ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης και ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κάνουν δηλώσεις μετά τη συνάντησή τους στο Μέγαρο Μαξίμου την 16 Νοεμβρίου 2016.

Την Κυριακή 20 Νοεμβρίου, πρώτη ημέρα του Μοντ Πελεράν ΙΙ, έγινε γνωστό ότι ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς ετοίμασε ένα non paper με τις κόκκινες γραμμές της Ελλάδας για τα θέματα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων, το οποίο απέστειλε με email σε 30 παραλήπτες (δημοσιογράφους και πολιτικούς). Στο συγκεκριμένο έγγραφο αναφερόταν, μεταξύ άλλων, ότι «η ελληνική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει συμμετοχή σε πολυμερή διάσκεψη, υπό την αίρεση ότι θα υπάρξει προηγούμενη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας για τα θέματα των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας [...] Η ελληνική κυβέρνηση, κατά τη διάρκεια επανειλημμένων συνομιλιών με όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται στο Κυπριακό πρόβλημα, κατέστησε σαφές ότι συμφωνεί να συμμετάσχει σε πολυμερή συνάντηση, υπό την αίρεση της προηγούμενης συζήτησης και συμφωνίας με την Τουρκία, επί του θέματος των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας. Άνευ διεξαγωγής της συγκεκριμένης συζήτησης, η Ελλάδα δεν πρόκειται να προσέλθει σε πολυμερείς συνομιλίες και αυτό οφείλει να γίνει κατανοητό από όλους, του Έιντε συμπεριλαμβανομένου». Δηλαδή, η Ελλάδα ήθελε να συμφωνήσει το θέμα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων πριν τη διάσκεψη για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις!

Η τουρκοκυπριακή και τουρκική πλευρά εξέλαβαν“Ακιντζί: Περιμένω η ελληνοκυπριακή πλευρά να αλλάξει στάση”, sigmalive.gr τα παραπάνω ως κοροϊδία εκ μέρους του Αναστασιάδη, θεώρησαν ότι ο Κύπριος πρόεδρος αθέτησε την υπόσχεσή του να συνεχίσουν τις συνομιλίες από εκεί που έμειναν και τα θέματα Ασφάλειας/Εγγυήσεων να συζητηθούν σε μια διάσκεψη, καθώς και ότι ήταν ο Ελληνοκύπριος ηγέτης που “κούρδισε” την Ελλάδα να βγει με μαξιμαλιστικές θέσεις“Χαβαντίς: Παρασκήνιο από το Μοντ Πελεράν”, sigmalive.gr. Η τουρκοκυπριακή πλευρά πήρε πίσω τη “γενναιόδωρη” πρόταση της τελευταίας ημέρας του Μοντ Πελεράν Ι, και επέστρεψε στις αρχικές σκληρές της θέσεις.

Καταδικασμένος ο δεύτερος γύρος

Η πρώτη μέρα του Μοντ Πελεράν ΙΙ αναλώθηκε σε αντεγκλήσεις και έντονες συζητήσεις σε μία προσπάθεια να επανέλθει η χαμένη εμπιστοσύνη και χημεία μεταξύ των δύο ηγετών, ενώ κατά τη δεύτερη μέρα έγινε προσπάθεια να επανέλθει η τουρκοκυπριακή πλευρά στη θετική πρότασή της, ώστε να κλείσουν τα κριτήρια και να διασωθεί η διαδικασία, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η δεύτερη συνάντηση στο ελβετικό θέρετρο καταγράφηκε ως ναυάγιο και οι δυο ηγέτες επέστρεψαν αμήχανοι στην Κύπρο.

Και οι δυο πλευρές –οι ηγέτες και τα κόμματα που τους στηρίζουν στο Κυπριακό– επανειλημμένα εξέφρασαν την ετοιμότητά τους για επανεκκίνηση των συνομιλιών. Η ελληνοκυπριακή πλευρά ζητά επανέναρξη του διαλόγου από το σημείο που έμειναν στην Ελβετία και η τουρκική πλευρά εμμένει στις θέσεις της για πενταμερή διάσκεψη εντός του Δεκεμβρίου, κατά την οποία θα συζητηθούν όλα τα ανοικτά θέματα του Κυπριακού.

Όλη η ουσία της κρίσης“Cyprus talks not dead yet”, politico.eu του Μοντ Πελεράν ΙΙ συμπυκνώνεται στο εξής: Ανοικτά για διαπραγμάτευση είναι τέσσερα μεγάλα θέματα, ένα που θα “δώσει” η ελληνοκυπριακή πλευρά (εκ περιτροπής Προεδρία του νησιού) και τρία η τουρκική, που αποτελούνται από κάποια κριτήρια στο Περιουσιακό, το Εδαφικό (ποσοστό επιστροφής Ελληνοκυπρίων υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση, ακτογραμμές) και στην Ασφάλεια/Εγγυήσεις. Η ελληνοκυπριακή πλευρά στόχευε να κλείσει το Περιουσιακό με το Εδαφικό στην Ελβετία και να κρατήσει την εκ περιτροπής Προεδρία για να τη διαπραγματευτεί μαζί με το θέμα Ασφάλεια/Εγγυήσεις τον Δεκέμβριο. Η τουρκική πλευρά επιδίωκε να διασυνδέσει το Εδαφικό με την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις, γι’ αυτό ήθελε να τα συζητήσει όλα στη διάσκεψη του Δεκεμβρίου, ώστε να υποχωρήσει μόνον στο ένα, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την εκ περιτροπής Προεδρία και να “κρατήσει” τα άλλα δύο.

Μια από τις κόκκινες γραμμές της ελληνοκυπριακής πλευράς είναι να περάσει η κατεχόμενη Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Στη φωτογραφία ο καθεδρικός ναός του Αγίου Μάμα, ένα από τα τοπόσημα της περιοχής.

Και οι δύο πλευρές επιθυμούν τη λύση

Η τουρκοκυπριακή κοινότητα επιθυμεί όσο τίποτε άλλο μια λύση του Κυπριακού, μέσω της οποίας θα καταφέρει να διασώσει την ταυτότητά της και να μην εξαφανισθεί/απορροφηθεί από την Τουρκία, διεργασία που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη με τις ευλογίες του Τούρκου προέδρου. Εδώ και δεκαετίες είναι πραγματικότητα η σταδιακή ισλαμοποίηση των κατεχομένων και η πλήρης εξάρτησή τους από την Τουρκία, η οποία τους έλυσε το υδατικό πρόβλημα με υποθαλάσσιο αγωγό “Ankara uses water pipeline to drown out opposition in Turkish Cyprus”, al-monitor.comκαι θα τους φέρει ηλεκτρισμό“Turkey to supply electricity to North Cyprus with undersea cable by 2017”, dailysabah.com, ενώ τουρκικό χρήμα –νόμιμο και παράνομο– ελέγχει τις μεγάλες επιχειρήσεις και κάνει τις μεγάλες επενδύσεις στα κατεχόμενα. Εξάλλου η χρηματοδότηση του λεγόμενου δημόσιου τομέα των κατεχομένων προέρχεται εξ ολοκλήρου από την Άγκυρα.

Στην ελληνοκυπριακή πλευρά ο πρόεδρος Αναστασιάδης, ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, η καρογιανική πτέρυγα του ΔΗΚΟ και ένα τμήμα της ομάδας του τέως προέδρου της σοσιαλιστικής ΕΔΕΚ Γιαννάκη Ομήρου επίσης θα ήθελαν να δουν μια συμφωνία επίλυσης του Κυπριακού για πολλούς και διάφορους λόγους. Όπως είναι σήμερα η κυπριακή πολιτική σκηνή, οι Καρογιάν και Ομήρου και οι ομάδες τους μόνο με λύση του Κυπριακού έχουν πιθανότητα πολιτικής επιβίωσης –σε διαφορετική περίπτωση θα πάνε σπίτια τους. Το ΑΚΕΛ από την πλευρά του, με τη στοχοπροσήλωσή του στην επίλυση του Κυπριακού ανακτά ποσοστά από τα πολλά που έχασε στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις λόγω λανθασμένων πολιτικών επιλογών που έφεραν το κόμμα κόντρα με παραδοσιακές θέσεις με τις οποίες μεγάλωσε γενεές στελεχών και μελών του. Ο Δημοκρατικός Συναγερμός και ο πρόεδρος Αναστασιάδης, για να έχουν πιθανότητα να επαναδιεκδικήσουν την εξουσία θα πρέπει να λύσουν το Κυπριακό ή τουλάχιστον να μην φορτωθούν την αποτυχία σε περίπτωση που τελικά ναυαγήσει η όλη διαδικασία. Σε περίπτωση οριστικού ναυαγίου ο Νίκος Αναστασιάδης, ο ΔΗΣΥ και η αντιπολίτευση του ΑΚΕΛ εκτιμούν ότι θα ενισχυθεί πολύ η απορριπτική/εθνικιστική γραμμή στο Κυπριακό, εκφραστές της οποίας είναι σήμερα οι Ν. Παπαδόπουλος (ΔΗΚΟ), Μ. Σιζόπουλος (ΕΔΕΚ), Γ. Λιλλήκας (Συμμαχία Πολιτών), Ελ. Θεοχάρους (Αλληλεγγύη), Γ. Περδίκης (Οικολόγοι) και το ακροδεξιό ΕΛΑΜ– με μεγάλες πιθανότητες να εκλέξει αυτή τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εξέλιξη που θα σήμαινε το θρίαμβο της λεγόμενης σκληρής γραμμής στο εθνικό θέμα, η οποία πιστεύει, αν και οι υποστηρικτές της δεν το ομολογούν, ότι η δεύτερη καλύτερη λύση του Κυπριακού είναι το σημερινό στάτους κβο (η πρώτη είναι η απελευθέρωση όλης της Κύπρου και η επικυριαρχία των Ελληνοκυπρίων σε όλο το νησί), δηλαδή στην ουσία απορρίπτουν τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία.

Οι γεωτρήσεις παράγοντας πίεσης για τη λύση

Ο πρόεδρος Αναστασιάδης, το κόμμα του ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ της αντιπολίτευσης εκτιμούν επίσης ότι το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου δύσκολα θα συνεχιστεί σε περίπτωση αποτυχίας της διαδικασίας, αφού η Τουρκία πολύ πρόσφατα προειδοποίησε ότι εάν η ελληνοκυπριακή διοίκηση (όπως αποκαλεί την Κυπριακή Δημοκρατία) επιχειρήσει να προχωρήσει στα θέματα Ενέργειας, το Μπαρμπαρός θα επανέλθει στην περιοχή της Κύπρου. Σε αυτά τα πλαίσια, εκτιμούν ότι δύσκολα η γαλλική ΤΟΤΑΛTotal in Cyprus και η ιταλική ΕΝΙ θα προχωρήσουν σε γεωτρήσεις σε μπλοκ της κυπριακής ΑΟΖ, όπως είναι προγραμματισμένο“Δεν φεύγουν από την Κύπρο TOTAL-ENI-NOBLE”, sigmalive.gr να κάνουν το 2017. Σημειώνεται ότι ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας είχε δηλώσει αρχικά ότι τη γεώτρηση στο τεμάχιο «11» η ΤΟΤΑΛ θα την έκανε τον Ιούνιο του 2016, στη συνέχεια αναβλήθηκε για το φθινόπωρο του 2016, ακολούθως μετατέθηκε για αρχές του 2017 και σήμερα γίνεται λόγος για την άνοιξη του 2017. Παρόλο που η κυπριακή κυβέρνηση ουδέποτε παραδέχθηκε ότι οι καθυστερήσεις και οι αναβολές οφείλονται στην εν εξελίξει διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, εντούτοις όλοι υποθέτουν ποια είναι η πραγματική αιτία.

Σημειώνεται ακόμα ότι στην Κύπρο πληθαίνουν οι φωνές πολιτικών και τεχνοκρατών που υποστηρίζουν ότι αγωγός από τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Τουρκία μπορεί να γίνει και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η αλήθεια όμως είναι ότι η επίλυση του Κυπριακού και η εξομάλυνση της κατάστασης στην περιοχή της Κύπρου θα διευκόλυνε την κατασκευή αγωγού (συμφέρει οικονομικά και είναι πιο ασφαλές να περάσει ο αγωγός από κυπριακό έδαφος) για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τα ισραηλινά κοιτάσματα για τις ανάγκες της Τουρκίας αλλά και της Ευρώπης, η οποία θέλει να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία.

Λύση ή ναυάγιο έως το τέλος του 2016

Επιπλέον, εφιάλτης της ελληνοκυπριακής πλευράς, σε περίπτωση που ούτε αυτή τη φορά γίνει κατορθωτό να εξευρεθεί μια λύση του Κυπριακού, είναι το τι θα γίνει με τις ελληνοκυπριακές περιουσίες που βρίσκονται στα κατεχόμενα και τον εποικισμό. Ήδη, αρκετοί Ελληνοκύπριοι ιδιοκτήτες περιουσιών που βρίσκονται στην κατεχόμενη Κύπρο έχουν αποταθεί“Διαχείριση 5.000 αιτήσεων στην «επιτροπή αποζημιώσεων» των κατεχομένων”, philenews.gr στην Επιτροπή Περιουσιών της Τουρκίας που εδρεύει στο βόρειο τμήμα του νησιού (λειτουργεί με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΕΔΑΔ) για να τις πωλήσουν και να πάρουν αποζημίωση. Η εκτίμηση είναι ότι η απογοήτευση που θα φέρει μια νέα αποτυχία στις διαπραγματεύσεις σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, θα στείλει μαζικά τους Ελληνοκύπριους στην Επιτροπή των κατεχομένων, με αποτέλεσμα, σε λίγα χρόνια, να βρίσκονται οι ελληνοκυπριακές περιουσίες στα χέρια της Τουρκίας –νόμιμα, με σφραγίδα ΕΔΑΔ– ενώ ο εποικισμός θα εντείνεται και ο πληθυσμός των κατεχομένων θα πλησιάζει τον πληθυσμό των ελεύθερων περιοχών. Τέλος, ΝΑΤΟ και ΕΕ θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις, για όσο εξακολουθεί να παραμένει άλυτο το Κυπριακό και η Τουρκία να βάζει προσκόμματα.

Ο μονίμως αισιόδοξος σε σχέση με την επίλυση του Κυπριακού Νορβηγός ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρτ Άιντα.

Εχθές, Δευτέρα 28 Νοεμβρίου, ο ειδικός σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρτ Άιντα είδε ξεχωριστά τους δύο ηγέτεςΟι δηλώσεις του μετά τη συνάντηση, από την οποία δεν βγήκε κάτι καινούριο σε μια προσπάθεια να σπάσει ο μεταξύ τους πάγος και να βρεθεί μια φόρμουλα που να επιτρέπει την επανεκκίνηση των συνομιλιών. Την περασμένη εβδομάδα, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μετέφερε τηλεφωνικά στους δύο ηγέτες πρόταση/φόρμουλα για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο. Σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν, ο Μπάιντεν εισηγήθηκε τη διεξαγωγή παράλληλων συνομιλιών σε δύο διαφορετικά δωμάτια. Στο ένα οι Αναστασιάδης-Ακιντζί θα συζητήσουν το Εδαφικό, και στο διπλανό Ερντογάν-Τσίπρας θα κάνουν μια πρώτη συζήτηση επί του κεφαλαίου της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων. Θα ακολουθήσει διάσκεψη για την τελική συμφωνία του Κυπριακού. Η φόρμουλα αυτή θεωρείται ότι δίνει την ευκαιρία να βγουν από το αδιέξοδο με αξιοπρέπεια όλες οι πλευρές.

Αυτή την εβδομάδα αναμένεται να επισκεφθούν το νησί ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας. Σε όλο αυτό το σκηνικό, αστάθμητος παράγοντας είναι η Μόσχα, η οποία δεν παραλείπει να δηλώνει συχνά και με διάφορους τρόπους, το τεράστιο ενδιαφέρον της για την Κύπρο. Η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα δήλωσε την περασμένη Πέμπτη"Russian diplomat says West’s attempts to influence Cyprus’ settlement inadmissible", TASS(24/11/2016), ότι η Μόσχα θεωρεί απαράδεκτη «οποιαδήποτε προσπάθεια από μερικούς από τους δυτικούς εταίρους μας να επηρεάσουν εκ των έξω τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, να επιταχύνουν τεχνητά τη διαδικασία και να οδηγήσουν στη διευθέτηση του προβλήματος με οποιοδήποτε κόστος». Η Μόσχα έχει καταφέρει να έχει στην Κύπρο πολλά πολιτικά παπαγαλάκια που επαναλαμβάνουν τις θέσεις της και πολλαπλασιάζουν τη φωνή της.

Τέλος, σημειώνουμε ότι η 31η Δεκεμβρίου του 2016 αποτελεί και ένα φυσικό χρονοδιάγραμμα στο Κυπριακό, αφού ο Μπαν Κι Μουν ολοκληρώνει και τη δεύτερη θητεία του και αποχωρεί από τη Γραμματεία του ΟΗΕ, αλλάζει η αμερικανική κυβέρνηση (ο Αμερικανός αντιπρόεδρος είχε ενεργή εμπλοκή στο Κυπριακό) και η Κυπριακή Δημοκρατία, με την έλευση του 2017, μπαίνει σιγά σιγά στην προεκλογική περίοδο για τις προεδρικές του 2018.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

(*) Κατερίνα Ηλιάδη
Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες Αλήθεια και Ρεπόρτερ της Κύπρου, και σε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Επιμελείται και παρουσιάζει καθημερινή τρίωρη ενημερωτική εκπομπή στον Πολίτη FM 107,6, και είναι συντάκτης στην έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση του Πολίτη.

____________________

https://insidestory.gr/